به گزارش واحد خبر پایگاه معارف، نشست قرآن پژوهی اجتهاد پیامبر از منظر قرآن در بخش پژوهش نوزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم برگزار شد.
در این نشست؛ حجت الاسلام و المسلمین یوسفی مقدم، رییس مرکز فرهنگ و معارف قرآن با اشاره به اینکه موضوع فوق در بین مسلمانان مطرح است، ابراز داشت: اجتهاد در لغت از ریشه جهد یا جّهد به معنای وسع و طاقت و کوشیدن تا حد خسته شدن است. اما در اصطلاح، برخی آن را تحصیل گمان به حکم شرعی دانسته اند. عده ای گفته اند تلاش مجتهد باید به اندازه ای باشد که احساس کند دیگر به تلاش بیشتری نیاز ندارد و بیش از آن چه به دست آورده ، به مطلب تازه ای دست نخواهد یافت.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: مهم این است که بدانیم اجتهاد در اسلام نیروی محرکه دین و حافظ پویایی فقه اسلامی در موضوعات و پدیده های جدید می باشد و تعریف های گوناگون با هدف تبیین این جایگاه صورت گرفته است.
مدیر بخش پژوهش نمایشگاه قرآن با بیان این که در هر عصری با توجه به شرایط نیازمند احکام می شویم، اظهار داشت: امروز نسبت به گذشته بیشتر به احکام اسلامی محتاج هستیم و موجودیت اسلام به جوابگویی نیازمندی های جامعه از سوی علما است.
وی با اشاره به این که محل بحث در این است که آیا پیامبر اکرم(ص) همانند فقها و علما اجتهاد می کردند، بیان داشت: فقها در یک فرایند اصولی به مسائل می رسیدند که امکان خطا در فتوا وجود دارد هرچند که بوسیله مصلحت سلوکیه ی عمل به فتوا، از دست دادن واقع جبران می شود
حجت الاسلام و المسلمین یوسفی مقدم افزود: عده ای از اهل سنت که قائل به جواز اجتهاد هستند چنین گفته اند که پیامبر اکرم چون در مقام عصمت است، در اشتباه خود باقی نمی مانند و یا اینکه پیامبر بعدی اشتباه پیامبر قبلی را جبران می کند.
وی با بیان این که طبق نظریه شیعه حکم الله از زبان پیامبر جاری می شود و اجتهاد به معنای فوق در ایشان راه ندارد، ابراز داشت: گاهی حکم واقعه ای برای پیامبر نازل می شود و یا این که خداوند پیامبر را بر مناطات واقف می سازد و پیامبر طبق این مناطات حکم می کردند، به عبارت دیگر پیامبر اکرم(ص) تعیین مصداق می کنند ولی حکم از سوی خدا است.
این محقق قرآنی با اشاره به این که آیات فراوانی دلالت دارد بر این که اجتهاد به معنای مصطلح امروز در پیامبر راه ندارد و حکم الهی را مستقیم بیان می کند، گفت: اطلاق آیه « وَمَا ینْطِقُ عَنِ الْهَوَی إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْی یوحَی »، وآیه 203سوره اعراف به عنوان نمونه دلالت بر عدم جواز اجتهاد دارد.
وی در ادامه با استناد به آیات تاکید کرد: هرچه را که پیامبر اکرم(ص) به عنوان احکام بیان کرده است چه در قرآن باشد یا نباشد همه وحیانی است.
نویسنده کتاب اجتهاد از منظر قرآن کریم با بیان این که اهل سنت برای جواز اجتهاد به آیات زیادی از جمله به آیاتی از سوره عبس تمسک کرده اند، اظهار داشت: بر اساس مستندات موجود در منابع متون تفسیری اهل سنت پیامبر اکرم(ص) سران قریش را به اسلام دعوت می کرد، در حین دعوت آن حضرت، عبدالله بن ام مکتوم بر آن حضرت وارد شد و بدون ملاحظه شرایط مجلس، خطاب به پیامبر با اسرار و تکرار می گفت: مرا از آن چه که خدا به تو وحی کرده است بیاموز، حضرت با تشخیص شرایط که باید هدایت کفار را در اولویت قرار دهد، اجتهاد کرد و از او روی برگرداندند و این آیات نازل شد:«عَبَسَ وَ تَوَلَّى أَنْ جاءَهُ الْأَعْمى؛ چهره درهم کشید و روى گردانید». اما طبق متون تفسیری شیعه مخاطب این آیات پیامبر اکرم(ص) نبوده است بلکه مخاطب شخصی از بنی امیه بوده است که برخی از اهل سنت نیز به این نظر معتقد هستند.
منبع: مرکز فرهنگ و معارف قرآن
